Son 20 yıl içinde fazla kilolu ve şişman yetişkin ve çocukların sayısı giredek artmıştır. Şişmanlık (obezite) koroner kalp hastalığı, inme, yüksek tansiyon ve şeker hastalığının yanı sıra çeşitli kanser tiplerine yönelik riskleri artırmaktadır.
Aşağıda şişmanlık ve çeşitli kanser tipleri arasındaki ilişki ele alınmaktadır.
-
Meme Kanseri
Şişmanlık ve meme kanseri arasındaki ilişki menopoz öncesi ve sonrasındaki dönemde farklılık göstermektedir. Menopozdan önce şişman kadınlarda meme kanseri gelişme riski normal kilodaki kadınlardan daha düşüktür. Ancak, menopozdan sonra şişman kadınlardaki meme kanseri riski sağlıklı kilodaki kadınlara göre 1,5 kat artmaktadır.
Şişman kadınlarda menopozdan sonra meme kanseri nedeniyle ölüm riski de zayıf kadınlarla karşılaştırıldığında daha yüksektir. Bununla birlikte, menopoz için hormon tedavisi alan kadınlar göz önüne alındığında şişman ve sağlıklı kiloda olanlar arasında meme kanseri riski açısından anlamlı faklılık görülmemektedir. Vücuttaki yağ dağılımı da meme kanseri riskini etkileyebilir. Karın bölgesinde büyük miktarlarda yağ bulunan kadınlarda meme kanseri riski, kalça, uyluk ve bacak bölgesinde yağ birikimi olan kadınlara göre daha yüksek bulunmuştur.
-
Rahim Kanseri
Şişmanlık ile rahim (rahim içini döşeyen endometriyum tabakası) kanseri arasında tutarlı bir ilişki saptanmıştır. Menopoz durumundan bağımsız olarak şişman (obez) kadınlarda rahim kanseri riski sağlıklı kilodaki kadınlara göre 2-4 kat yükselmektedir. Fazla kilolu kadınlarda da bu risk normal kilodakilere kıyasla daha yüksektir.
-
Kalın Bağırsak (kolon) Kanseri
Şişman bireylerde kalın bağırsak kanseri sağlıklı kilodakilerden daha sık ortaya çıkmaktadır. Kalın bağırsak kanseri riskindeki artış özellikle beden kütle indeksi (BKİ) yüksek olan erkeklerde bildirilmiştir. Kadınlarda BKİ ve kalın bağırsak kanseri riski arasındaki ilişki daha zayıftır. Ancak, şişmanlık ve östrojen hormonu durumu kolon kanseri riskini etkilemektedir. Östrojen alan ve BKİ’si yüksek menopoz öncesi ya da sonrası kadınlarda kalın bağırsak kanseri riskindeki artış yüksek BKİ’li erkeklerdekine benzer düzeyde bulunmuştur.
-
Böbrek Kanseri
Çalışmalar kadınlarda şişmanlık ve böbrek kanseri arasında ilişki olduğunu göstermiştir. Bazı çalışmalarda şişman kadınlarda böbrek kanseri riskinin normal kilodaki kadınlara göre 2-4 kat arttığı bildirilmiştir. Erkeklerdeki çalışmalardaki sonuçlar tutarlı değildir; erkeklerde şişmanlık ile böbrek kanseri arasında ilişki olduğunu gösteren çalışmalar olmakla birlikte, herhangi bir ilişki gösterilmemiş çalışmalar da bulunmaktadır.
-
Yemek Borusu (özofagus) ve Mide Kanseri
Fazla kilolu ve şişman bireylerde yemek borusu kanserinin adenokarsinom olarak adlandırılan bir tipinin gelişme riski sağlıklı kilodakilere göre 2 kat daha yüksektir. Şişmanlarda midenin yemek borusuna komşu bölgesindeki kanser riskinde de küçük bir artış saptanmıştır.
-
Prostat Kanseri
Yapılan çalışmaların çoğunda şişmanlık ve prostat kanseri arasında bir ilişki saptanmamıştır. Ancak şişman erkeklerde prostat kanseri riskinin yükseldiğini bildiren bazı çalışmalar da vardır.
Safra kesesi, yumurtalık ve pankreas kanserleri: Özellikle kadınlarda şişmanlık ve safra kesesi kanseri arasında bir ilişki bulunmuştur. Bu durum şişman bireylerde safra taşlarının daha sık ortaya çıkmasına bağlı olabilir. Şişmanlık ile yumurtalık kanseri arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalardaki sonuçlar çelişkilidir. Bazı çalışmalarda ilişki bildirilirken, başka çalışmalarda herhangi bir ilişki saptanmamıştır. Yeni bir çalışmada ergenlik ya da genç erişkinlik dönemindeki fazla kilolu ya da şişman kadınlarda risk artışı olduğu, daha yaşlı şişman kadınlarda böyle bir ilişki bulunmadığı bildirilmiştir.
Şişmanlık ve pankreas kanseri arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmaların sonuçları da tutarlı değildir. Yeni bir çalışmada obezite riskinin sadece fiziksel olarak aktif olmayan bireylerde pankreas kanseri riskini artırdığı bulunmuştur. Ancak çalışmalar sonuç çıkarmak için yeterli değildir.
Kilo almaktan kaçınılması ve düzenli egzersiz yapılması da bazı kanserlere yönelik riskler açısından yararlı olabilir. Örneğin, kilo almaktan kaçınılmasının meme, rahim, kalın bağırsak, böbrek ve yemek borusu kanserlerini azaltabileceği, düzenli fiziksel egzersizin ise kalın bağırsak ve meme kanseri riskini düşürebildiği gösterilmiştir.
